220
Osvaldo Granda Paz
Rev. hist.edu.latinoam - Vol. 19 No. 29, julio - diciembre 2017 - ISSN: 0122-7238 - pp. 219 - 244
ABSTRACT
This article presents and describes the
itinerary of the arrival of mutual education
in Cuba, Guatemala and Mexico, the
participation of patriotic societies such as:
the Sociedad Económica de los Amigos
del País de la Habana, the Real Sociedad
Económica de Amantes de la Patria de
Guatemala, the Real Junta de Caridad
y Sociedad Patriótica para la Buena
Educación de la Juventud de Puebla,
and some preceptors that impacted
and managed to transform the primary
education in these countries during the
second decade of the 19th. To this end,
an epochal documentation follow-up was
carried out by contextualizing the actions
of the associations and giving prominence
to the introduction of the mutual teaching
method. The chronology is established to
identify where the Lancasterian method
applied it are characterized.
mutual teaching; Cuba; Mexico;
Guatemala; patriotic societies; education;
Lancasterian school.
RESUMO
Neste artigo se faz um registro e descrição
do itinerário da chegada no ensino
mútuo em Cuba, Guatemala e México,
a participação da Sociedade Econômica
de Amigos do País de Havana, a Real
Sociedade Econômica de Amantes da
Pátria de Guatemala, da Real Junta de
Caridade e Sociedade Patriótica para a Boa
Educação da Juventude de Puebla, e de
alguns preceptores que na segunda década
do século XIX conseguiram impactar
e transformar a educação de primeiras
letras nesses países. Para isso se fará uma
sequencia por meio da documentação
da época, contextualizando o que foi
realizado pelas associações, dando
relevo primordialmente ao evento da
introdução do método de ensino mútuo.
Será estabelecida a cronologia para
lancasteriano e foram estabelecidos os
primeiros atores em sua aplicação, com
suas respectivas organizações.
ensino mútuo; Cuba;
México; Guatemala; sociedades patrióticas;
educação; escola lancasteriana.
Contextualización: Idioma Maya Achi
Contextualizador: Alejandro Pedro de la
Cruz y de la Cruz
Ministerio de Educación de Guatemala
Tz’ib’anik chupan jun cholajil rilom béyal
Guatemala i México, xe’ok b’i je nimaq chi
re rajaw pwaq qachalal Habana, qonojel
utz k’uxaj re jiyub’ ta’aj Guatemala, utz.
K’uxaj molom utz kik’ux i molom aj
tinimit re utz k’utunel chike ab’omab’
altomab’ re Puebla, i jun chik kib’im qanok
ukab’ junab’ re XIX xe tikiche’ chu minik
re tinamit. Chike i keqa’ an jun b’eyanik
rumal uwujil ya’tal kanok chi antalik
kumal nimaq taq moloj ‘ibelib’ kiya’o
ucho’ab’ nab’el taqchak jeqom kanoq
usuk’ k’utunik kanoq. Kajaqik cholom
ilb’al pa saqil wi k’ut b’al lancasteriano
qakilb’elre nab’e nimaqtaq ch’ob’onel i
wach u’ anik antalkanok.
:
.
INTRODUCCIÓN
La implantación de la enseñanza mutua en la segunda década del siglo XIX,
en América Hispana, ha sido objeto de continuas referencias por parte de algunos